Wiemy już gdzie jest centrum historyczne Brasławia.
Wdrapaliśmy się na Górę Zamkową.
Czas dowiedzieć się jak wyglądał zamek brasławski.
Pierwsze fortyfikacje wznieśli tu najprawdopodobniej Krywicze w VIII – IX wieku. Wyrównali oni szczyt góry, ogrodzili teren palisadą, okolili go rowem i wałem ziemnym. Wewnątrz wybudowali drewniany zamek i domy mieszkalne z bali.
W XI wieku, jak zapewne Państwo pamiętacie, osada krywicka na Górze Zamkowej została zniszczona przez wielki pożar.
Większość historyków twierdzi, że nie stało się to przypadkowo. Odbyło się to za sprawą księcia połockiego Braczysława Izajasławowicza, który właśnie w tym czasie poszerzał swoje państwo i wzmacniał jego granice.
Czy to jest prawda?
Najprawdopodobniej tak!
W każdym razie mniej więcej od tego czasu Brasław znalazł się w granicach Księstwa Połockiego. Stał na straży jego północno-zachodniej granicy.
W tym czasie zaczęto budować zamek-twierdzę.
Rów okalający gród znacznie poszerzono. Pozostałości spalonego zamku użyto do budowy silnych wałów ziemnych, wzmocnionych konstrukcją drewnianą. Mały krywicki zamek zastąpiono potężną twierdzą z basztami.
Oprócz załogi wojskowej, w podzamczu mieszkali rzemieślnicy wielu specjalności i ich rodziny, ogólnie około 400-500 osób
Głównym zadaniem twierdzy w tym czasie było odpieranie ataków Bałtów.
Jedną z takich wojen prowadzono w 1065 roku. Wspominają o niej kroniki, więc zgodnie ze zwyczajem wschodnim, tę datę przyjęto jako symboliczny czas powstania miasta.
Czy Brasław pełnił wówczas jedynie funkcje obronne?
Historycy twierdzą, że nie.
Był również ośrodkiem handlowym.
Spójrzmy na mapę.
Rzeka Drujka, wypływająca z Jeziora Drywiaty, płynąc przez jeziora Cno, Niespisz i Niedrawa, uchodzi w miasteczku Druja do dużej rzeki – Dźwiny. A stąd już prosta droga do Zatoki Ryskiej na Morzu Bałtyckim.
Można przypuszczać, że była to regionalna arteria handlowa mająca duże znaczenie dla Księstwa Połockiego.
Panowanie Księcia Połockiego na tych terenach skończyło się w XIII wieku.
Od tego czasu nastąpiła tu era Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Brasław, jak mówiono, stał się „bramą do serca Litwy”
Został wybudowany potężny jak na owe czasy, siedmiowieżowy zamek. Uzbrojono go w 5 dział z brązu i 2 żelazne.
W roku 1649 został sporządzony Inwentarz zamku brasławskiego.
Możemy się z niego dowiedzieć, że – jak podaje Otton Hedemann w „Historji powiatu brasławskiego” –
„Cała Góra Zamkowa ogrodzona jest ostrogiem wyższym i niższym… Baszt w tym ostrogu jest siedem, brama do zamku wielka, nad nią wieża na dwie strzelby, wrota na niej dwoiste, wielkie, wieżne, do której antaby żelazne wielkie… po lewej stronie dom wielki, izb w nim okutych dwie… cekaus stary, … cekauz nowy, … Armata na zamku po basztach i cekauzie, działek spiżarnianych (spiżowych?) pięć, cztery na łozach, piąte bez kół, działek żelaznych w cekauzie dwa, hakownic 46, szmigownic 12, kul małych i wielkich kop cztery, bęben piechotny, chorągiew stara…”
Oj! Nie było w Brasławiu spokojnie! Nie było!
Ciągłe wojny, najazdy, obrona…
W 1513 (choć niektórzy twierdzą, że w 1515) roku wojska rosyjskie zaatakowały Brasław. Gród został zniszczony, ale zamku nie zdobyto.
Później był 35-letni czas względnego spokoju. Ludzie opłakiwali tych, którym nie dane było przeżyć, odbudowywali swoje domostwa.
W 1551 roku miasto najechały oddziały chana krymskiego, Dewleta I Girej. Brasław został kompletnie zdewastowany.
Rok później zaczęła się jego odbudowa. Pieniądze na ten cel miasto otrzymało ze skarbca królewskiego. Skąd o tym wiadomo?
Potwierdza to list Zygmunta Augusta do wojewody wileńskiego, Mikołaja Radziwiłła, z prośbą o kontrolę odbudowy i dopilnowanie jak najszybszego jej zakończenia.
Wojny Inflanckie ominęły Brasław. Wprawdzie, najprawdopodobniej, przygotowywano się do obrony, bo w zamku w tym czasie stacjonował spory garnizon wojska ale szczęśliwie do niej nie doszło.
W 1654 roku zamek zajęły wojska rosyjskie, a rok później triumfowali tu Szwedzi.
W dekrecie sejmowym z 1661 roku stwierdzono, że powiat brasławski jest do tego stopnia zniszczony wojnami, że należy na 4 lata zwolnić go z płacenia podatków.
I znów niedługo potrwał tu spokój.
W czasie Wojny Północnej (1700-1721) zamek brasławski doznał wielu zniszczeń.
I od tej pory popadał w coraz większą ruinę.
Jeszcze w 1765 roku stacjonował tu garnizon składający się z 14 żołnierzy i 1 oficera.
Ale to były tzw. ostatnie podrygi brasławskiego zamku.
Jego ruiny przetrwały do końca XVIII wieku.
Dziś na brasławskiej górze, nie zobaczymy nawet rekonstrukcji zamku warownego i okalających go murów.
Oprócz tablic informacyjnych, głazu z przymocowaną do niego tabliczką upamiętniającą symboliczną datę powstania miasta i rzeźb postaci z legendy o powstaniu Brasławia oraz amfiteatru, jest obelisk ku czci Stanisława Ostyk-Narbutta. O nim napiszę później.
Współcześni mieszkańcy Brasławia pamiętają o przeszłości swojego miasta.
Od 1967roku, pod koniec maja lub na początku czerwca, organizowany jest festiwal kultury średniowiecznej „Brasławskie Zarnice”. Jednym z punktów obchodów jest tzw. „Miecz Braczysława”. Można zobaczyć na nim turnieje rycerskie (grupy rekonstrukcyjne z Białorusi, Litwy, Łotwy i Polski), pokazy fajerwerków, występy zespołów ludowych i inne, już bardziej współczesne, atrakcje. Jeśli ktoś ma ochotę nauczyć się tradycyjnego rękodzieła , może uczestniczyć w lekcji średniowiecznego rzemiosła.
